Na przekór i pod prąd
Rozmowa z Krzysztofem Majchrzakiem, Muzykiem roku w Plebiscycie JAZZ 2022
Sławomir Domański (CGK)
- Krzysztofie, spotykamy się dziś po Twoim wielkim sukcesie. Oto zająłeś pierwsze miejsce w Plebiscycie JAZZ 2022...
Krzysztof Majchrzak
Tak, ta nagroda to dla mnie ogromne wyróżnienie. Szczerze mówiąc nie spodziewałem się wygranej. I tym bardziej mnie to cieszy, gdyż nie tworzę muzyki łatwej i nie staram się podobać za wszelką cenę. Co nie zmienia faktu, że cieszę się bardzo, gdy moi słuchacze licznie kupują moje płyty i przychodzą na koncerty. I widzę ich rozradowane twarze.
Natomiast czy jestem najlepszy? W sztuce nie ma najlepszych. Najlepszym można być w sporcie. Według mnie Muzyk roku to ten, który wyróżnił się czymś wyjątkowym. Dla mnie jest to nagroda za całokształt tego, co zrobiłem w 2022 roku.
Oczywiście wpłynął na to wyróżnienie przede wszystkim sukces mojej płyty solowej „432 Hz”. Moja płyta uzyskała doskonale recenzje i zajęła II miejsce wśród najlepszych płyt jazzowych 2022 w Polsce. Doskonale odebrano również płytę „Triangle” z Tadeuszem Sudnikiem i Indią Czajkowską. Zagrałem ważne koncerty, o których dużo mówiono i pisano.
Powiem o tych najważniejszych. Przede wszystkim trasa koncertowa z legendarnym Labiryntem - zespołem polsko-amerykańskim, który istnieje już w tej chwili 30 lat, a w którym gra Henryk Gembalski i Tom Bergeron.
Były też koncerty, a wcześniej płyta, z The Intuition Orchestra Ryszarda Wojciula, dużą formacją z najwybitniejszymi polskimi muzykami z kręgu muzyki improwizowanej. I oczywiście mój nowy (a właściwie przeniesiony w czasie i miejscu, gdyż urodził się już 25 lat temu we Francji) projekt muzyczno-teatralno-poetycki „Poesique” z tekstami dadaistów z kręgu Cabaret Voltaire.
Uważam, że ta nagroda jest również rekompensatą za całą moją bezkompromisową drogę artystyczną, którą rozpocząłem dużo wcześniej, z pierwszym, kultowym już składem Tie Break z początku lat 80-tych. Drogą, którą bardzo konsekwentnie idę, żyjąc dziś we Francji.
SD
Wiem, że dla Ciebie jest to wszystko bardzo ważne, ale chciałem zwrócić uwagę na jedną rzecz, że jednak otrzymałeś tę nagrodę w momencie, kiedy wydałeś swój projekt solowy, więc czy to na pewno wyróżnienie za całokształt twórczości?
KM
Może rzeczywiście nie za całokształt. Tutaj zgadzam się z tobą. Bardziej chodzi mi o drogę, którą przeszedłem. Bo skąd się wziął pomysł albumu solowego? Stało się to w momencie, w którym grałem już z czołówką światową muzyki improwizowanej. Właśnie wtedy uznałem, że aby osiągnąć jeszcze wyższy poziom komunikacji z innymi muzykami, żeby jeszcze lepiej słyszeć innych powinienem lepiej słyszeć siebie. Słyszeć i w interakcji odpowiadać jeszcze lepiej o tym, co jest we mnie. Postanowiłem zacząć improwizować sam ze sobą.
SD
Krzysztofie, zauważyłem, że ludzie często myślą, że nie ma pracy twórczej, zanim nie zasiądzie przy instrumencie czy przy maszynie do pisania. Ja się z tym zupełnie nie zgadzam, ja uważam, że to, co się dzieje w głowie, to jest najważniejsze, że to jest w ogóle cały proces, od którego się zaczyna, a cała reszta jest drugorzędna, że jeżeli nie ma tego backgroundu w postaci przemyślenia, refleksji, to twórczość donikąd nie prowadzi.
KM
Absolutnie się z tobą zgadzam – ostatnio w wywiadzie dla Radia 357 zapytano mnie właśnie o mój proces twórczy. Moją płytę solową „432 Hz” otwiera utwór o tytule „62 model do składania”. Tytuł jest oczywiście wzięty z powieści Julio Cortazara, a ja dałem ten utwór jako pierwszy, gdyż mój proces twórczy to jest właśnie rodzaj modelu do składania. Noszę pomysły muzyczne w głowie, aż nadejdzie TEN moment. Wtedy zasiadam i nagrywam. Komponuje też często tradycyjnie. I tutaj Was zaskoczę, przy pianinie.
Aby móc realizować to, o czym mówię, nauczyłem się sam nagrywać. Mam własne studio mobilne. Teraz jest to możliwe, gdyż mieści się ono w moim komputerze. Dzięki temu mogę nagrywać wtedy, gdy przychodzi natchnienie. Nie muszę „iść do biura” i być zmuszony do nagrywania w chwili, gdy nie mam natchnienia. Nagrywam sam, ale przy procesie końcowym współpracuję z wybitnym realizatorem mieszkającym w Częstochowie, Robertem Gonerą. Wspaniale mi się z nim współpracuje, to człowiek, który doskonale czuje to, co ja robię.
SD
Jak doszedłeś do tego momentu, w którym teraz jesteś?
KM
Wróćmy do tych początków, a te początki są bardzo skomplikowane, bo tak naprawdę zacząłem grać koło roku 1976-77, kiedy dostałem się do szkoły muzycznej w Częstochowie do klasy kontrabasu. Wcześniej w domu miałem też tradycje muzyczne - moja mama była wyjątkowo uzdolniona wokalnie i wujek był śpiewakiem operowym. W czasach licealnych miałem bardzo wiele zainteresowań od matematyki po antropologię, interesował mnie teatr, interesowały mnie nauki humanistyczne, więc trudno mi było wybrać. Mało brakowało, a zostałbym prawnikiem. Nie grałem wtedy jeszcze, ale moim marzeniem było stać się muzykiem
Pierwszy cykl czteroletni I stopnia klasy kontrabasu zrealizowałem w 5 miesięcy, pracując nad instrumentem praktycznie bez przerwy od rana do wieczora. I wtedy poznałem właśnie Janusza „Yaninę” Iwańskiego, który też był w klasie kontrabasu.
SD
Zwróciłem uwagę na to, że kiedy opowiadałeś w wywiadach o swoim życiu, to mówiłeś o tym, że podejmujesz decyzję i jesteś w tym bardzo konsekwentny.
KM
Jestem konsekwentny aż do bólu. Właśnie ta konsekwencja to jest też wybór tego, co chciałem grać, bo jak sam wiesz nie wybrałem łatwej drogi artystycznej ani łatwej drogi życiowej. Wyjechałem do Francji i tam też nie było łatwo. Mój wyjazd był po części wyborem narzuconym, bo ja nie chciałem tylko musiałem wyjechać ze względów politycznych. Ale na basie chciałem grać zawsze.
SD
Czy potrafisz powiedzieć, dlaczego tak polubiłeś gitarę basową?
KM
Lubię barok, a w baroku „basso continuo” jest najważniejsze. Chcę mieć wpływ na wszystko, w czym biorę udział i być za to odpowiedzialnym. Może często basista jest mniej dostrzegany przez publikę, ale to basista decyduje o harmonii, o tym, w jakim kierunku pójdzie improwizacja. A poza tym zawsze fascynowały mnie niskie dźwięki.
SD
Ale nie ma dużo basistów, którzy robią karierę solową? Raczej rolę basisty kojarzymy, że to sekcja rytmiczna, która prowadzi cały zespół a nie to, że ci muzycy mają zapędy zostania wirtuozami.
KM
W Polsce jest kilku takich basistów. Ale moją koncepcją nie jest granie solo dla popisów.
I cieszy mnie, że zauważono mój album jako płytę muzyka, nie basisty prezentującego gamę swoich umiejętności instrumentalnych. Zresztą, uważam siebie przede wszystkim za muzyka, który wypowiada się artystycznie, korzystając z gitary basowej, czy też gitary i innych instrumentów. W jednej z recenzji Maciej Lewenstein napisał, że jestem polskim Mike Oldfieldem. Dla tych, którzy nie znają polecam jego płytę „Tubular Bells”
SD
Chciałbym, żebyś opowiedział o twoich wyborach, jak ty sam siebie znajdujesz jako muzyka, czy chciałbyś zostać zaklasyfikowany do pewnego gatunku muzyki, czy też masz inny pomysł na Krzysztofa Majchrzaka?
KM
Uważam, że jestem muzykiem improwizującym, tworzącym, komponującym zarówno w sposób tradycyjny, jak i w sposób intuitywny. Ze względów praktycznych jestem częściej klasyfikowany jako muzyk jazzowy, gdyż jazz kojarzy się z improwizacją. Ale nie ograniczam się do jazzu. Interesuje mnie improwizacja nieidiomatyczna. W wielkim skrócie mogę powiedzieć, że moją ideą przewodnią improwizacji i kompozycji jest mój własny, niekonwencjonalny system muzyczny, który stworzyłem w oparciu o „Thesaurus Of Scales And Melodic Patterns" Nicolasa Slonimsky’ego oraz rozwinięcie koncepcji harmolodycznej Ornette Coleman’a. Harmolodic polega na równoważności wszelkich elementów muzycznych – harmonii, melodii i rytmu. Wszystko tutaj jest ważne, wszyscy są solistami. W utworach stosuję techniki sonorystyczne, polegające na takim kształtowaniu muzycznego przebiegu, aby nadrzędną̨ rolę pełniły jakości brzmieniowe.
Mówiąc o improwizacji muszę dodać, że interesuje mnie również improwizacja w sensie szerszym. Przygotowuję się do napisania książki o filozofii improwizacji. Dlatego też, wykorzystując czas pandemii, podjąłem w 2020 roku studia filozoficzne na Uniwersytecie Wrocławskim i jednocześnie w Paryżu na Université Panthéon-Sorbonne.
Interesuję się również muzyką współczesną. Obecnie pracuję nad transkrypcją na bas utworów Lutosławskiego. Przewiduję nagranie płyty za dwa lata.
Wracając do twojego pytania, powiem, że uważam siebie za muzyka bez granic.
SD
A czy nie było tak, że już w czasie Twojej działalności w Tie Break bardziej byliście zajęci poszukiwaniem niż określaniem się poprzez muzykę?
KM
Tak, na tym właśnie polegała wyjątkowość naszego spotkania, że w tym samym czasie i miejscu znalazło się czterech ludzi, mających zbliżoną wizję muzyki.
SD
Przypomnijmy ten pierwszy skład Tie Break.
KM
Tych czterech to ja na basie, Janusz „Yanina” Iwański na gitarze, Antoni „Ziut” Gralak na trąbce i niestety nieżyjący już Czesław Łęk na perkusji. Ten kwartet ukonstytuował się pod koniec lat 70-tych. Yanina już wtedy był bardzo dobrym gitarzystą rockowym. Ja byłem zielony jako instrumentalista, ale byłem bardzo osłuchany w jazzie. Janusz to wszystko oczywiście nadrobił, a ja na instrumencie nadrabiałem z kolei bardzo intensywną grą po kilkanaście godzin dziennie, za którą zapłaciłem tym, że musiałem przestać grać na kontrabasie na skutek kontuzji. Właśnie dlatego sięgnąłem po gitarę basową - miałem do wyboru: albo operować się i dawano mi 50% na sukces, ale istniało ryzyko, że nie będę już grał. Wybrałem drugą możliwość - nie operowałem ręki, czego nie żałuję.
SD
Czy pamiętasz miejsca, gdzie spotykaliście się na próbach? Czy były takie miejsca, które żyły muzyką w Częstochowie?
KM
To było tak dawno, a w moim życiu tyle się wydarzyło za granicą, że już nie pamiętam tak dokładnie. Przez 3 lata próbowaliśmy w różnych klubach studenckich, z których sukcesywnie nas wyrzucano, gdyż odmawialiśmy występów. Postanowiliśmy, że pierwszy koncert zagramy dopiero wtedy, gdy będziemy gotowi. I tak się stało. Nasz pierwszy oficjalny występ odbył się podczas festiwalu „Jazz Juniors” w Krakowie w 1980 roku. Zdobyliśmy tam I nagrodę, grając muzykę, która dała początek „nowej fali” w polskim jazzie.
SD
To brzmi rzeczywiście bardzo mocno: Częstochowa stała się kolebką nowego jazzu w Polsce…
KM
Tak, nowy jazz narodził się tutaj! To na bazie tego historycznego Tie Breaku z początku lat 80-tych powstał „New Jazz Band”, którego inicjatorem był Jurek Piaskowski. Grali z nami tacy muzycy, jak Andrzej Przybielski, Alek Korecki, Henryk Gembalski, Michał Zduniak.
Po „New Jazz Band” powstał „Free Cooperation” i dopiero kilka lat później „Young Power”.
Nie ma żadnej generacji Young Power w Polsce, jest generacja Tie Break – dokładnie chodzi o ten pierwszy skład zespołu. I dziwię się, że o tym się nie mówi. Jestem często zapraszany do różnych mediów i okazuje się, że dziennikarze (nawet ci z młodszej generacji) jednak o tym pamiętają. Kilka lat temu w Radiu Kraków padły na początku rozmowy słowa: „Witamy jednego z tych niezłomnych!”. Bo dla nich Tie Break to byli ci, którzy nie tylko nie zgadzali się z tymi muzykami, których nazywaliśmy „frakcją restauracyjną”, lecz także ci, którzy byli przeciwko systemowi.
SD
Opowiedz nam o swoim doświadczeniu emigranta, bo jednak zdecydowałeś, że wyjeżdżasz z kraju i praktycznie do dziś żyjesz i tworzysz we Francji.
KM
Wyjechałem w 1988 r. Dlaczego do Francji? Uważałem wtedy i nie zmieniłem zdania, że jest to idealny kraj dla artysty. We Francji występuje duże zainteresowanie kulturą i sztuką. Ale jest też ogromna konkurencja. Przyjeżdżają doskonali muzycy z całego świata, co z kolei daje szanse poznawania różnych kultur. Wielu mi odradzało wyjazdu do Francji, gdyż przede mną było dużo innych wybitnych muzyków z Polski, którzy próbowali tam osiąść. Wyjechali jednak do Niemiec lub Szwajcarii, gdyż uznali, że we Francji jest za duża konkurencja. A ja postanowiłem tam zostać, gdyż lubię podejmować trudne wyzwania. Poza tym miałem poczucie własnej wartości. I grając „trudną” muzykę, potrafiłem z niej „żyć”. Będąc we Francji miałem okazję poznać muzyków światowego formatu ze wszystkich kontynentów. Grałem, poza muzykami z Europy i Ameryki, również z artystami z Brazylii, Jamajki, Afryki, Syrii, Indii, Madagaskaru, dzięki czemu mogłem poznać praktycznie u źródeł muzykę świata.
Ten pierwszy okres, gdy mieszkałem pod Lyonem był bardzo trudny, gdyż musiałem dojeżdżać 3 godziny dziennie pociągiem do pracy w tę i z powrotem (półtora roku pracowałem w wytworni guzików, żeby mieć z czego żyć). Właśnie podczas tych podróży nauczyłem się grać „slappem”, czyli uderzając w struny kciukiem, a robiłem to bez instrumentu, wizualizując ruch.
Szybko zacząłem szukać okazji, aby grać, pomimo tego, że w Lyonie nie znałem nikogo. W dodatku poza Paryżem Francuzi nie mieli wtedy pojęcia, na jakim poziomie jest muzyka jazzowa (i nie tylko) w Polsce. Ale gdy się przekonali jak gram, to wtedy wszystko poszło bardzo szybko – w pewnym momencie działałem aż w 9-ciu zespołach, z którymi zacząłem jeździć po świecie, występowałem na przykład na wielkim festiwalu jazzowym w Montrealu.
SD
Chciałem Cię zapytać na koniec, że mimo tego, że tam się tak dobrze odnalazłeś, cały czas wracasz do Częstochowy. Dlaczego to jest dla ciebie takie ważne, żeby jednak tutaj być i tutaj cały czas zaznaczać swoją obecność artystyczną?
KM
Tutaj są moje korzenie. Ja tutaj zaistniałem, to jest także istotne. Ludzie czasem myślą, że będą lepiej postrzegani, gdy się zasymilują. Bez jakiegoś pompatycznego patriotyzmu - moje korzenie to jest Częstochowa i Polska, ale jestem Europejczykiem i moim domem jest też Europa. W tej chwili mój drugi dom to Francja. Właśnie drugi, bo ten pierwszy jest tutaj.
SD
Tak, ale mógłbyś sobie poustawiać te klocki inaczej: mój pierwszy dom to Francja, bo tam mieszkam, żyję, tam zrobiłem karierę. Ty jednak mówisz – mój pierwszy dom, Polska...
KM.
Tak, i to nie są jakieś pompatyczne wypowiedzi. Ci, którzy mnie znają, mogą to potwierdzić. Najlepszym dowodem, świadczącym o moim przywiązaniu do Polski, jest to, że staram się bardzo dbać o swój sposób wysławiania się po polsku, gdyż jest to dla mnie niesłychanie ważna rzecz. Języka francuskiego też się nauczyłem przez szacunek do miejsca, w którym mieszkam. Wymagam też, aby Francuzi nauczyli się wymawiać moje imię i nazwisko bez przekształceń, a nie jest to dla nich proste. Później mi powiedziano, że to też świadczy o mojej sile. Jesteśmy naprawdę silni, gdy pozostajemy sobą i dbamy o swoją tożsamość – ja się o nią troszczę zarówno jako człowiek, jak i artysta. I to jest moje credo – zawsze pozostać sobą.
Zapytano mnie ostatnio podczas wywiadu, czy się cieszę z tego wyróżnienia. Bardzo się cieszę. I to tym bardziej, że wybrałem drogę niekomercyjną, w której nie staram się przypodobać. Kroczę drogą artystyczną, pozostając zawsze sobą i dlatego tym bardziej się cieszę, gdy publiczność docenia to, co robię. Nie próbuję udawać kogoś innego, by być bardziej na fali.
I publiczność to widzi i docenia.
Mogę powiedzieć, że ja zawsze idę pod prąd, bo wiadomo – szlachetne ryby zawsze płyną pod prąd, a z prądem płyną śmieci. Czyli „pod prąd” i na przekór.
SD
Bardzo dziękuję za rozmowę.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz