25 lat minęło - moje wspomnienie-refleksja

                                                         zdj. www.okf.czest.pl

 Mój azyl 
         Mam taki stary zeszyt. Teraz już całkiem pożółkły i bez okładek. Te zapiski zaczynają się w 1990 roku. Byłem wtedy w maturalnej klasie. Pierwszy wpis, który tam sobie zanotowałem, pochodzi z 2. marca tegoż roku i dotyczy legendarnego filmu „Obywatel Kane” Orsona Wellesa. Następny jest o jeden dzień późniejszy i dotyczy filmu „Tam, gdzie rosną poziomki” Ingmara Bergmana. Obok tytułu i krótkiej informacji o filmie wklejony tak samo żółty jak kartki zeszytu bilet z fioletową pieczątką: Ośrodek Kultury Filmowej. Wobec takiego repertuaru byłem bez szans – zostałem kinomaniakiem i mam tak do dziś. 
         Nie pamiętam, jaki był pierwszy film, który obejrzałem w OKF. Mogło to być „Porno” Marka Koterskiego, co w powiązaniu z faktem, że ostatnim obejrzanym przeze mnie tutaj filmem była „Nimfomanka cz.II”, stanowi niewątpliwie ciekawą klamrę dla moich wizyt w tym wyjątkowym miejscu. Ale równie dobrze mógł to być „Werdykt” Sidneya Lumeta, a może ”Dawno temu w Ameryce” Sergia Leone, głośne wtedy „Przesłuchanie”Ryszarda Bugajskiego, pamiętam też pokoleniowy film Magdaleny Łazarkiewicz „Ostatni dzwonek” i spotkanie z reżyserką. Nie pamiętam, który z tych filmów widziałem w OKF-ie jako pierwszy, ale zawsze było to dobre kino. Ratowało mnie to wiele razy przed komercyjną ofertą kinową, która królowała na dużym ekranie w latach 90. W OKF zawsze można było od tego uciec. I tak pozostało do dziś. 
         W pierwszych latach istnienia Ośrodka była to głównie klasyka – przeglądy reżyserów, projekcje filmów takich jak „Lot nad kukułczym gniazdem”, „Łowca jeleni” czy „Amadeusz” wypełniały szczelnie salę kinową, ale zazwyczaj wszyscy jakoś się mieścili, siadając, gdzie tylko była odrobina wolnego miejsca. Pamiętam taki przegląd „Młodzi i wartości” - do dziś mam program wystukany na maszynie do pisania. W repertuarze takie oto filmy: „Hair”, „Samotność długodystansowca”, „Do utraty tchu”, „Narkomani”, „Absolwent”, „Billy Kłamca”. Takich tematycznych przeglądów jest dziś trochę mniej i , nie będę ukrywał, brakuje mi tego. Cóż, pewnie ciężko byłoby przyciągnąć dziś widzów starymi tytułami. 
         Szanuję OKF za jeszcze jedną ważną rzecz. Zdarzało się czasem, że na seansie byłem sam albo towarzyszyły mi jedna czy dwie osoby. W takiej sytuacji nigdy nie zdarzyło się, by seans odwołano. Oczywiście były to najlepsze filmy na świecie. I to cudowne wrażenie, gdy byłem z tym absolutnym arcydziełem sam na sam w sali kinowej . Oglądanie filmów w domu, choćby na najlepszym HDw3D na „blureju”, zawsze pozostanie dla mnie czymś pośledniejszym od wizyty w kinie. Sory, taki mam klimat, a wszystkiemu winien OKF. To tutaj nauczyłem się, co to znaczy uciec na chwilę od świata w mrok sali projekcyjnej. 
         Z sytuacji nieco dziwnych, ale takich co to zapadają w pamięć, przypominam sobie moment, całkiem niedawno to było, siedzę w OKF, koreański film „Arirang” podczas przeglądu z festiwalu Nowe Horyzonty. Było już dość późno, ja jakiś zmęczony, bohater filmu od godziny chodzi po swoim domu na bosaka , rozmawia sam ze sobą, je rybę, popija kawę. Nagle czuję za sobą znajomy z multikina zapach popkornu, słyszę charakterystyczne bulgotanie w kubkach z napojami, rozlegają się dźwięki głośnych rozmów i śmiechy. Wyciągam z kieszeni nóż sprężynowy... I nagle następuje ocknięcie z chwilowej drzemki, która była jak koszmar. W poświacie blasku bijącego z ekranu widzę łysiny „wiernych kinomanów” - są tacy jak ja , wszystko jest znowu na swoim miejscu. Gość z filmu „Arirang” dalej chodzi na bosaka po domu i rozmawia sam ze sobą. I już wiem, kiedy przestanę przychodzić do OKF-u, dziś Kina Studyjnego „Iluzja” z cyfrowym projektorem i dźwiękiem Dolby Surround – niech tylko zaczną w holu podawać popkorn i colę w litrowych kubkach... Póki co pozostaję „wiernym kinomanem” - tylko tutaj mogę znaleźć tę magię, której oczekuję od kina. 

PS  Przypomniałem sobie, tak na 99 % sobie przypomniałem, co to za film obejrzałem w OKF jako pierwszy. Był to "Dom gry" Davida Mameta i na pewno była to wiosna 1989r.

Recenzja książki Szczepana Twardocha "Wieczny Grunwald" - wyd. Wydawnictwo Literackie

                                                                        oficjal recozja
                                                                                

Z mroku dziejów

Czytałem ostatnie powieści Szczepana Twardocha całkiem nie po kolei. Najpierw bowiem była „Morfina” - najlepsza powieść minionego roku, mój murowany kandydat do Nike i rozczarowanie, że tak się nie stało. Dopiero po tym dotarłem do „Wiecznego Grunwaldu”. O książce słyszałem co nieco, ale to, z czym zderzyłem się podczas lektury było jak tsunami literackich obrazów, myśli, ale przede wszystkim polszczyzny.

Książka została wydana po raz pierwszy przez Narodowe Centrum Kultury i było to z okazji projektu „Zwrotnice czasu”, który miał uczcić 600-lecie bitwy pod Grunwaldem poprzez wyłonienie najciekawszych powieści, które prezentowałyby polską historię w sposób alternatywny. Szczepan Twardoch w swoim pomyśle odwołał się bezpośrednio do tematu bitwy grunwaldzkiej, jednak sposób, w jaki to uczynił, przyprawić może o wywichnięcie zawiasów szczękowych, gdyż każda kolejna strona przyprawia o coraz większe rozdziawienie paszczy, więc radzę uważać! Zresztą zawiasy szczękowe to nic w porównaniu z zawiasami umysłowymi, które książka ta wywraca na drugą stronę!

Nieślubny syn Kazimierza Wielkiego, Paszko, ginie pod Grunwaldem jako rycerz zakonny i niczym Billy Pilgrim z „Rzeźni numer pięć” wypada z czasu. Wypada jednak nie tylko z ram czasowych, wypada poza wymiar materialny, staje się „wiecznym Grunwaldem”, bytem wyrzuconym poza czas i przestrzeń, podróżującym przez krainę mitów i archetypów ludzkości.

„Wieczny Grunwald” ma formę monologu - monologu spoza czasów, monologu, w którym język i historia splatają się w jedność. Językowa fala uderzeniowa, którą częstuje nas Twardoch niesie nas nie tylko przez historię polszczyzny, ale też przez historię ludzkich myśli i pragnień. Autor nie pozostawia nam złudzeń – historia ludzkości to historia zbrodni i konfliktów. Nawet pozostając biernymi, bierzemy udział w wojnie i ponosimy za nią odpowiedzialność. Pojęcie „dobra” jest u Twardocha najbardziej zakłamanym słowem, które zna ludzkość. Współczucie, miłość to tylko kłamstwa słabych. Kto chce żyć naprawdę musi zabić. Musi wziąć na siebie moralną odpowiedzialność za zło, bo to zło kreuje obraz świata. Archetypiczne zło, polegające na wyeliminowaniu wroga. Odwieczna zasada „plus-minus” i bez znaczenia, czyj plus, a czyj minus.

Uczyniliśmy wiele, by rozmyć moralną odpowiedzialność za śmierć i cierpienie. Jaką odpowiedzialność ponosi palec naciskający odpowiedni guzik, jaką odpowiedzialność ponoszą sterujący dronami? Wojny robotów powoli stają się faktem, ale zasada pozostaje ta sama. Klucz do zbrodni znajdziemy w słowach, w myślach, w pojęciach takich jak miłość, rodzina, ojczyzna. Zawsze były one dobrym pretekstem, można powiedzieć pretekstem naturalnym, do prowadzenia kolejnych podbojów. Bo jeśli nie my ich, to oni nas. „Lepiej być wilkiem niż bezbronną owcą” - śpiewają moi znajomi z hip-hopowego składu. Czyż nie tak? Czyż takiej wojny nie toczymy na co dzień w imię „wyższych wartości”? W pracy, w rodzinie? Co nas obchodzi los tych, którzy stoją na naszej drodze? Co ich obchodzi nasz los?

„Wieczny Grunwald” to także rozprawa z silnym w naszej kulturze mitem Wallenroda. Ja uważam jednak, że o Wallenrodzie i tożsamości jest „Morfina”. „Grunwald” jest powieścią uniwersalną. Jest powieścią o złu, o świecie, jakim uczynił go człowiek, że zmieniają się jedynie metody, ale zasady obowiązują wciąż te same. Siłą tej powieści jest brak wyraźnego odniesienia do etyki. Dla jednych zbrodniarze pozostaną bohaterami, dla drugich odwrotnie. Etyka jest bowiem tutaj jedynie nadbudowana wokół podstawowej zasady świata, jaką jest konflikt. Jest tutaj miejsce na oskarżenie męskiego pierwiastka, miecza, który w imię rodziny-ojczyzny broni i podbija, by zapewnić byt następnym pokoleniom. W tym ujęciu jednak pozostanie on ślepym instynktem, który nie podlega ocenie moralnej, bowiem winna jest pierwotna zasada świata. W tym momencie otwiera się pole metafizyki, pytanie o samą zasadę, o twórcę tego porządku. Jest to perspektywa otwarta na wiele odpowiedzi, także tych religijnych, także o sens chrześcijaństwa i rolę religii w dziejach; jak to możliwe, by przesłanie miłości zostało zaprzęgnięte do walki z drugim człowiekiem?

„Wieczny Grunwald” to książka, która mnie przerasta. Wywołuje u mnie bunt i niezgodę, a zarazem rodzi przekonanie, że jest to książka bardzo prawdziwa. Być zbrodniarzem czy bohaterem to jedno. Błąd Raskolnikowa jest błędem ludzkiego umysłu, ale jednocześnie jest odwiecznym błędem człowieczeństwa, który tworzy ten świat. „Wieczny Grunwald” to mroczny trans, upojenie przemocą i władzą, zejście do najmroczniejszych czeluści zawieszonego w historii człowieka. Chciałbym zapytać: Co wziąłeś, Szczepan? Nie chcę tego za żadne skarby! „Wieczny Grunwald” jest jedną z najważniejszych powieści o historii, jakie znam. „Wieczny Grunwald” nie da nam odpowiedzi, ale da nam prawdę. Co z nią zrobimy, zależy wyłącznie od nas samych. To dzieło otwarte.

Prawie recenzja książki Grzegorza Kossona "Warstwy"

                                                                          ofice rec

Odkrywanie warstw/warstew/warstwów*

 

Grzegorz Kosson - „brand coach, ekspert ds. komunikacji marketingowej i zarządzania wartością. Specjalista w zakresie storytellingu”. Nie wiem, jak u Was, ale ta krótka informacja z biogramu autora książki „Warstwy” rodzi we mnie tyle pytań, że zaczynam sobie powoli uświadamiać, jaki jestem stary. Sądząc po zdjęciu autora pewnie tak samo stary jak Grzegorz Kosson.
Napisałem powyżej „autora książki „Warstwy” i tego będę się trzymał - „Warstwy” to książka. Nie powieść, nie esej, nie dokument, ale książka. Wydana tak pięknie, że w pełni na szlachetne miano „książki” zasługuje. Na miano „księgi” raczej nie – zbyt wątła, ale na miano „książki”, książki w pełnym znaczeniu, książki, by tak rzec rubasznie, pełną gębą – o tak, ten tytuł „Warstwom” należy się jak najbardziej.
Jeśli dalej zastanawiać się nad gatunkową przynależnością „Warstw”, to trzeba odejść od kryteriów czysto literackich i skierować się w stronę nauki. Mamy tu do czynienia z archeologią. Autor-archeolog odkrywa przed nami miasto. Ale nie odkrywa w sposób czysto historyczny. Jest to archeologia współczesności, co samo w sobie brzmi jak oksymoron. Tyle że owa współczesność jest zamknięta w egzystencji jednego człowieka i jego relacji z miastem. Relacje te stanowią sieć rozmaitych powiązań, warstw, a pisarz-archeolog dokonuje rozwarstwienia, odkrywa przed czytelnikiem coraz nowe skarby wydobyte z przeszłości miasta.
Te skarby to rzeka, góra, ogród, mapa zmienione biegiem historii i wpływające na egzystencję człowieka. Człowiek i przestrzeń tworzą jedność, wzajemnie na siebie oddziaływają, tworząc nowe mity – osobistą mitologię każdego z nas. Bowiem to, co jest naszym światem, jest naszą wiarą w ten świat. Człowiek, historia i świat u Kossona to wzajemnie przenikająca się jedność. Wszystko tu wzajemnie na siebie wpływa, ale tylko człowiek jest w stanie opowiedzieć historię, historię warstw. Owe tytułowe warstwy żyją w nas samych.
Każdy z nas ma swoje warstwy. Wszystko zależy od wiedzy, wrażliwości, sposobu odczuwania świata. Każdy ma swoje „warstwy”, więc każdy ma swoją opowieść. Swoją opowieść o historii, o mieście, o ulicy, o łące. Wszystko zależy tutaj zatem od tego jak to jest opowiedziane. „Warstwy” Kossona są opowiedziane indywidualnie, intymnie, ale czy dobrze? Czy przekonają nas warstwy tej historii i staną się syntezą pewnego jednostkowego doświadczenia, czy też rzeczone „warstwy” przysypią nas miałkim żwirem wywodów? To musi czytelnik ocenić sam. Tym razem nie pomogę. Zbyt to, jak dla mnie, osobista, wewnętrzna książka, bym śmiał ją jednoznacznie ocenić. Jeśli interesuje Was wewnętrzny świat osobistych refleksji i wrażeń to na pewno warto sięgnąć po „Warstwy”. Tak samo jak warto snuć własną opowieść.
Ta „książka” – prawdopodobnie – może wciągnąć, zassać nie wypuścić od pierwszej litery do ostatniej kropki. Ta „książka” może zirytować, hermetyczna jest, to mogą być nie nasze „warstwy”, nie nasze skojarzenia. Ta „książka” może w końcu pozostawić człowieka obojętnym. Bo po co czytać coś tak osobistego, indywidualnego, gdy takich „książek” jest kilka miliardów. Może lepiej zająć się pisaniem własnej, zamiast znów czytać o cudzym życiu, o cudzym świecie? Takiego odbioru „Warstw” boję się najbardziej, bo po prostu „lubię czytać”.

* niepotrzebne skreślić.