Recenzja książki "Polska przydrożna" Piotra Mareckiego wyd. Czarne

Ostatni taki trip

Do kraju tego, gdzie kruszynę chleba, podnoszą z ziemi przez uszanowanie dla darów Nieba! Tęskno mi, Panie! C.K. Norwid

Już nigdy nie będzie takiego lata M. Świetlicki

Przy drodze stała, podwózki nie chciała Bracia Figo Fagot

To są dwie książki. Pierwsza, „Polska przydrożna”, to ta wydana przez Czarne i spisana przez Mareckiego historia wieczoru kawalerskiego, który trwał dwa tygodnie upalnego i ostatniego takiego lata 2019 roku. Był apetyt: Przy drodze stała, podwózki nie chciała, jagód nie miała i grzybów nie miała, jak śpiewa wokalista popularnego wśród młodzieży przydrożnej zespołu Bracia Figo Fagot. Ostatni taki rajd przed wyrokiem urzędnika Stanu Cywilnego. Dlaczego tą pierwszą książką się rozczarowałem, powiem za chwilę.

Druga książka to ta wirtualna, która powstawała i powstaje cały czas na facebooku i instagramie i która ma wielu autorów, książka składająca się z komentarzy. Znając upodobanie wydawnictwa Ha!art i Piotra Mareckiego do literackich eksperymentów, jakim było choćby przetłumaczenie przez translator Google „Króla Ubu” Alfreda Jarry'ego, nie zdziwiłbym się, gdyby takie „komentarze do Polski przydrożnej” ukazały się drukiem. I ta druga książka spełniła moje oczekiwania poprzez swą niejednorodność, kontrast odbiorów i humor - często niezamierzony i nieświadomy, pisany z górnych rejestrów tak zwanych istotnych wartości.

Ale wróćmy do tej pierwszej książki, do papierowej „Polski przydrożnej”. Zapowiadał się reportażowo-poetycki erotyczny hardkor – coś w stylu „White Noise”, coś w stylu takich poetycko-filmowych reportaży Antoine'a dAgaty, penetrującego w przenośni i dosłownie burdele w najróżniejszych zakątkach świata. I to było dla mnie spore rozczarowanie, ponieważ książka jest zupełnie o czymś innym, a jedyną sceną erotyczną jest jak Marecki kąpie się nago w jeziorze – polski artystowski standard. Oczekujesz tabunów gotowych na wszystko Pań, a dostajesz gołego chłopa. Taki to miał być ten trip? Jak żyć? Dokąd zmierzasz, Polsko? I takie tam standardowe jęki rozpaczy wyrywały się z mej udręczonej duszy, gdyż ten tajemniczy świat dalej pozostanie „światem nieprzedstawionym”.

A „Polska przydrożna” to taka jazda po zapomnianych zakątkach, bocznych drogach i miejscach, które znaliśmy wcześniej z filmu „Arizona” Ewy Borzęckiej czy znanego dokumentu „Czekając na sobotę” - postpegerowska sceneria i zapomniane miejsca oraz ludzie. Do opisu tej podróży, która trwała prawie 5000 kilometrów, autor dodał własne zdjęcia, które stanowią ekwiwalent opisu krajobrazu, gdzie świat zatrzymał się na pograniczu komuny i kapitalizmu.

To są miejsca, z których się ucieka albo w których cały czas na coś się czeka. Te miejsca to setki dziwnych nazw miejscowości, o których mało kto słyszał, to tysiące starych szyldów, zapadających się lub remontowanych na okrągło budynków, gdzie życie walczy ze śmiercią – nic tutaj nie jest na stałe a perspektywa przyszłości wydaje się niewyraźna. Spotykani przez Mareckiego ludzie też tkwią w jakimś oczekiwaniu – tak, przekleństwo „Wesela” cały czas pozostaje u nas aktualne. Dla ludzi tych jeden świat przeminął, ale ten nowy jeszcze nie nadszedł albo, co gorsze, jest nie do przyjęcia.

Nie było dla mnie w „Polsce przydrożnej” szyderstwa. Dostrzegłem raczej swoistą nostalgię i niepewność. Niedawno spotkałem w takim miejscu rolnika, który modlił się o deszcz jak szaman, gdy dookoła nuworysze budują dacze i cieszą się słońcem. Przeszkadzała tym nowym i załapanym na nowoczesność sterta gnoju za stylizowanym na ludowo płotem. Ci nowi piszą pozwy, ściągają policję, gdyż ich Sobota ważniejsza, ich letniska nikt nie ma prawa zakłócić, ich relaksu nie może zabrać żadna epidemiologiczna mucha, kogut piejący o piątej rano, ani traktor ruszający w pole o świcie. Tutaj dostrzegam ów elment wspólny między tym starym i minionym a tym „mareckim” „less waste” światem bez plastikowych kubków. To przecież rolnik polski, mimo tych wszystkich przemian i kolektywizacji, nie mógł zdzierżyć marnotrastwa, to dla niego chleb był i pozostał świętością - „kruszyną chleba podniesioną z ziemi przez uszanowanie dla darów Nieba”. Mam wrażenie, że Marecki właśnie tego w „Polsce przydrożnej” szukał. Szukał i nie znalazł. W tym kontekście „Polska przydrożna” to pytanie o szansę na zmianę, jednak pozostaje ono zawieszone w próżni.

A co pozytywnego w tej książce? Jest to przecież dla nas propozycja bardzo aktualna w dobie pandemii – podróże bliskie lecz fascynujące mimo braku atrakcji wymyślonych dla zabicia czasu kanikuły przewalających się tłumów turystów. Wejście w pobliski krajobraz dla refleksji i kontemplacji tego, czego nie dostrzegamy w codziennym, zwykłym doświadczeniu życia. Gdy nie będzie nam tak prosto nawiedzać egzotyczne krainy i zamknięte plaże w Egipcie w promo „last minute”, pozostanie zawsze kamping nad pobliskim jeziorem i podróż bardziej do wewnątrz niż lans fotami na insta z eksluzywnych kurortów all inclusive. Dobrze to, czy źle? Ja to po prostu lubię i uważam taką turystykę za najlepszy pomysł. Szykuję swój rower na taki road trip bez celu i gps. Już nigdy nie będzie takiego lata. Ale będą inne, może lepsze.