Projekt "Papież dowyobrażony"

Projekt "Papież dowyobrażony"

Wykonałem pomnik. Trwalszy niż ze spiżu. Pomnik papieża. Trwalszy nawet niż z fiberglassu, z którego wykonano 14-metrową statuę w częstochowskim Parku Miniatur Sakralnych - już samo to brzmi niewiarygodnie Co to za park miniatur? Ile tam coś dużego może mierzyć, skoro miniatura papieża jest największa na świecie? Nie wiem, czym jest fibreglass, ale pewnie jest dużo trwalszy niż spiż - nie wyobrażam sobie, by mogło być inaczej. Fibreglass musi być trwalszy i droższy niż spiż, by móc sprostać wielkości największego papieża! Tak myślę, że najwiekszy papież nie może być wykonany z byle czego.

Ale mój pomnik jest trwalszy, chociaż jest dużo mniejszy. Jest zupełnie malutki, a w zasadzie wcale go nie widać. Jest to, przypuszczam, najmniejszy papież na świecie. Noszę go zawsze w sobie i  udostępniam bardzo rzadko. Ten papież to moje wspomnienia z całego życia, to słowa i obrazy, to głębokie przekonanie, że Jan Paweł II dał nam tak wiele wiary, nadziei, miłości. I jedności. Widziałem wiele razy tę wspólnotowość, gdy stałem w tłumie ludzi, którzy nie czekali na ikony popu, Justina Biebera czy Madonnę. Czekaliśmy na dobre słowo, nadzieję, ale też byliśmy razem - otrzymywaliśmy darmo wszystko to, czego nie da się kupić za pieniądze. Mogliśmy być dumni, czuliśmy, że jesteśmy ważni. Dzięki Niemu. Nie czuliśmy się tłumem, anonimową masą. Nie byliśmy tam dla szoł. Tak samo jak nie dla szoł poddaliśmy się aurze żałoby po Jego śmierci. Smutku, który nie był zanurzony w absurdzie.

Hrabal we wstępie do swoich opowiadań opisuje taka anegdotę - pewien władca perski po wysłuchaniu poematu, w którym poeta porównywał go do slońca, stwierdził sucho "Mój lasanofronos (abo coś) temu przeczy", a lasanofronos (czy cóś) znaczy po persku "nocnik". W tym wstępie Hrabal opublikował listy od czytelników, gdzie jedni na niego pluli, inni wynosili go pod niebiosa. Człowiek składa się nie tylko ze swojej chwały, ale także ze swej hańby. Doświadczyłem tego najsilniej chyba podczas Światowych Dni Młodzieży w 1990? roku. Milion ludzi i pokątny seks, milion ludzi i zapchane kible, rzygające gównem i uryną , milion ludzi i tony syfu walające się po wszystkim. I On nad miastem, które już nigdy nie będzie tak kolorowe jak wtedy, nad miastem, które dziś jest prowincją, pielgrzymkową pipidówką.

Potem zaczęła się epoka wadowickich kremówek, produktu z nędznym margarynowym nadzieniem i schabu watykańskiego w Tesco. Już misie odechciało biegać po supermarketach. Papież na sprzedaż. Papież na monetach, Jan Paweł Wielki, Większy, Największy. 14-metrowy, wcale niepodobny, ze złośliwym grymasem w parku miniatur. Za pieniądze ksiądz się modli - stare ludowe porzekadło , mądrość ludowa. Papież na sprzedaż. I wielka awantura, kto lepszym przyjacielem papieża był, kto bliżej, kto lepiej. Kto? No kto?

Mój projekt "Papież dowyobrażony" to papież we mnie. Ten, który żyje, jest. W sercu. W pamięci. Najmniejszy papież świata. Dobry i miły. Takiego go mam. Mogę każdemu udostępnić, za darmo. Wpadajcie.

Recenzja książki Vaclava Havla "Zmieniać świat"

W poszukiwaniu straconych czasów, albo pochwała naiwności

                                                                                                       

                                                                                                          oficrec

Ta recenzja mogłaby się składać z samych cytatów. Nie będzie cytatów. Ta recenzja będzie się składać z samych refleksji. Będą to refleksje z lektury książki Vaclava Havla „Zmieniać świat”, na którą składają się eseje, przemówienia i artykuły  wybrane i przełożone przez Andrzeja S. Jagodzinskiego.

Kim był Vaclav Havel? To tak, jakbym spytał, kim był Karol Wojtyła, Dalajlama albo  Gandhi. Nie chcę nikogo urazić, więc napiszę, kim był dla mnie. Dla mnie Vaclav Havel był człowiekiem, który wyprowadzał Europę z mrocznej epoki totalitaryzmów i wprowadzał ją w pełen nadziei XXI wiek. „Zmieniać świat” to książka pełna nadziei, wiary i miłości, że ten niedoskonały świat trzeba nieustannie zmieniać, nie zgadzając się na kłamstwo i zło. I o tym mówią zamieszczone w tomie teksty, które powstały między 1985 a 2010 rokiem. To zapis ćwierćwiecza, które było dla Havla oczekiwaniem, euforią i w pewnym sensie rozczarowaniem. Tym, co scala wszystkie te sprzeczne emocje, jest właśnie nadzieja, która pcha świat do przemian.

Wielkie słowa zazwyczaj świadczą o wielkiej naiwności. Ale w wypadku Havla jest to naiwność prowadząca do zwycięstwa. Jakże zatem mówić o naiwności? Wszak to siła, która pchała i pcha tych wszystkich wielkich współczesności, by, nie bacząc na słupki, zimne, matematyczne wyrachowanie, statystyczne prawdopodobieństwo, zmieniać świat. Taką zmianą był przełom lat 80. i 90., który unicestwił molocha ZSRR i dał wolność narodom Środkowej Europy. Vaclav Havel w tej historycznej przemianie urzeczywistnił, jak pisze Bohumil Hrabal, dwa mity: Prometeusza, bo dał ludziom ogień nadziei, za co musiał cierpieć, tzn. gnić w czechosłowackim więzieniu, oraz Sokratesa, bo gorszył młodzież, buntując ją przeciw dyktaturze kłamstwa i wolał pozostać wierny ojczystemu prawu niż udać się na emigrację. Efekt ten sam – lata spędzone w więzieniu. Czy ludzie tacy jak Havel mieli prawo mieć nadzieję? Tak – ale była to nadzieja, że warto zmieniać świat mimo wszystko, nie czekając na nagrodę. Była to nadzieja rodem z trzeciego ważnego dla kultury europejskiej mitu – mitu Syzyfa, który dźwiga głaz mimo świadomości daremnego trudu. Bo przecież „zmieniać świat” nie znaczy uczynić go doskonałym, ale dążyć w określonym kierunku, jak Syzyf – ku górze.

Nie lubię jak dziś havlovską naiwnością, ale i wielkością, gęby sobie wycierają ci od słupków, statystyk i od kasy, ci wszyscy zwani ładnie liberałami, a patrzący jedynie „jakby tu swoje ucapić”, parafrazując słowa Ernesta Brylla z wiersza o Ikarze. To oni swoją chciwością, zapatrzeni w ilość zer na swoich kontach bankowych, doprowadzili cywilizację europejską do ekonomicznego wyczerpania, zapominając o duchowym wymiarze kultury Zachodu. W esejach Havla duch i wartości zawsze mają pierwszeństwo nad zyskiem. I o tym zdają się zapominać także ci, którzy dziś z upodobaniem przytaczają słowa wielkiego Europejczyka, a nawet wydają jego teksty.

Na zakończenie przytoczę tylko jeden cytat z przemówienia „Europo, nie ulegaj złu”, wygłoszonego już pod koniec życia czeskiego prezydenta, w 2009 roku: „ Za jeden z największych błędów obecnej polityki – zwłaszcza wspólnoty euroatlantyckiej – uważam stawianie interesów gospodarczych ponad wszystko inne”.  Jeśli chcemy, by myśl Vaclava Havla ożywiała europejską refleksję na temat współczesnego świata, musimy o tym pamiętać.

Bądźmy zatem naiwni i z maniakalnym uporem trwajmy w przekonaniu, że ludzkość zawsze znajdzie swoich Havlów i Gandich, którzy przypomną, że człowiek nie może istnieć w kontekście fałszu i zniewolenia; że w koncepcji „wielkiej naiwności” to prawda i wolność generują wszystkie inne wartości.

Recenzja książki "Zniknąć" Petry Soukupowej

                                                                                                     

oficrec

Był kiedyś taki film, jeden z ważniejszych filmów czechosłowackiej Nowej Fali - „Straszne skutki awarii telewizora”. Była to przewrotna i ostra satyra na relacje panujące w podstawowej komórce społecznej socjalistycznego państwa. Gdy dziś oglądam po raz kolejny ten film, nie wydaje mi się on tak śmieszny jak za pierwszym razem. Dziś ten film wydaje mi się w dużej mierze smutny. Jak to u czeskich twórców bywa często – to taki śmiech, by się nie popłakać. Podobne uczucie towarzyszyło mi podczas seansu „Wesela” Smarzowskiego. Jednak Petra Soukupova w swojej książce „Zniknąć” nie zamierza się śmiać. Pokazuje ona kryzys rodziny, ale nie ma tu miejsca na satyrę. O zbyt poważnych sprawach tutaj mowa, by kwitować  temat szyderstwem, bo rzecz idzie o ludzkie szczęście.

„Zniknąć” składa się z trzech dłuższych nowel, które są opowieściami o współczesnej rodzinie. Utwory te cechuje mistrzowska narracja, gdzie z pozoru zwykłe, rodzinne historie ukazane są z różnych punktów widzenia i misternie splecione w sieć refleksji, doświadczeń i marzeń składających się na ludzkie życie. Soukupova stara się oddać pełny obraz ludzkiej egzystencji, która ukazana jest zarazem od wewnątrz jak i z perspektywy najbliższych osób. Nie będę opisywał treści poszczególnych historii: „Zniknął”, „Na krótko”, „Wianuszek” – to co najważniejsze znajdą Państwo w informacji o książce. Jednak nie jest to książka, która da się streścić. Autorka wnika bardzo głęboko w sieć wzajemnych relacji rodzinnych, które trzymają człowieka na uwięzi i nie pozwalają na bycie wolnym i szczęsliwym. Bo dla Sokupovej pojęcia te pozostają wobec siebie w bardzo scisłym związku.

Głównymi bohaterami są tutaj dzieci, to właśnie ich perspektywa jest dla autorki najciekawsza. Kuba z utworu „Zniknąć” i Vojta z „Na krótko” są w wieku szkolnym, Helena z „Wianuszka” jest dojrzałą kobietą, która rozważa jak relacje z ojcem, a raczej ich niepewność, wpłynęły na jej życie. W każdym opowiadaniu ktoś znika, zawsze jest kogoś brak. Ten brak mocno wpływa na doświadczenie egzystencjalne i bagaż, który człowiek zabiera w życie. Rodzina to nie miła sielanka. To trudne zadanie, któremu często nie jesteśmy w stanie podołać. U Petry Soukupovej wszyscy jesteśmy tak często bezradni – i dzieci, i kobiety, i mężczyźni. Nie ma tutaj obarczania winą, jest za to głęboka analiza relacji rodzinnych, które są w głębokim kryzysie. Pokazany jest tutaj paradoks naszych czasów – nie chcemy, nie potrafimy stworzyć zdrowej rodziny, bo wolimy być wolni, jednak ta rodzina cały czas do nas wraca jako doświadczenie dzieciństwa, które  niesiemy przez całe życie.

 Sięgając po książki czeskich autorów liczymy na humor. Książce „Zniknąć” brak tego elementu. Można by z tego uczynić zarzut, że ciężko, że zbyt wnikliwie, że to trochę taka depresyjna książka o niemożności wyzwolenia. Jednak dzięki tej powadze, bardzo kobiecej powadze dodajmy, Petrze Soukupovej udało się objąć szeroki i trudny temat. Refleksja należy do czytelnika.

Papież Franciszek i Norwid

"Z jakże wielką radością głoszę wam: Chrystus zmartwychwstał! Chciałbym, aby 

ta wieść dotarła do każdego domu, każdej rodziny, zwłaszcza tam, gdzie jest 

najwięcej cierpienia, do szpitali, do więzień. - Stańmy się narzędziami 

miłosierdzia, kanałami, przez które Bóg może nawadniać ziemię, strzec całego 

stworzenia i sprawić, aby rozkwitła sprawiedliwość i pokój."

Papiez Franciszek mówi rzeczy tak proste, oczywiste, wręcz banalne. Przecież  nie mówi jakichś szalonych rewelacji, powtarza jedynie słowa Ewangelii. " Bo byłem głodny, i daliście mi jeść; byłem spragniony, i daliście mi pić; przybyszem byłem, a przygarnęliście mnie;  nagi - a odzialiście mnie; zachorowałem, i odwiedziliście mnie; znalazłem się w więzieniu, a przyszliście do mnie".

Z tego człowieka emanuje dobro, każdy jego gest, każde słowo przypomina o  humanizmie chrześcijanina, trosce o świat, który człowiek ma zadanie chronić i dbać o niego. W sporach zdążyliśmy zapomnieć, o tym , co najważniejsze - empatii wobec cierpienia, wobec bólu, która zawsze jest empatią Boga, cierpiącego na krzyżu. Żeby nigdy nie być samotnym. Żeby wiedzieć, że w takich chwilach On jest najbliżej. 

Jest w człowieku żądza, pragnienie władzy, pieniędzy, seksu; w końcu uśmierzania egzystencjalnego bólu, w końcu pragnienie wolności, samotności, oderwania, w końcu unicestwienia, pustki. Lecz gdy patrzę na papieża Franciszka, który obejmuje dziecko z porażeniem mózgowym, budzi się nadzieja. Od swojej nędzy możemy uciec jedynie w ramiona drugiego człowieka. Tego słabego,  dotkniętego, chorego, samotnego.

I ta świadomość, strach,  że świat temu dobru nie pozwoli rozkwitnąć, że świat to dobro upodli. Ta niemożność, o której pisał Norwid m.in. w "Fortepianie Chopina". Zmarł gdzieś w przytułku, pochowany w zbiorowej mogile dla nędzarzy gdzieś w Paryżu.

A w tym... coś grał - taka była prostota 
Doskonałości Peryklejskiéj, 
Jakby starożytna która Cnota 
W dom modrzewiowy wiejski 
Wchodząc, rzekła do siebie: 
"Odrodziłam się w Niebie 
I stały mi się Arfą - wrota, 
Wstęgą - ścieżka... 
Hostię - przez blade widzę zboże... 
Emanuel już mieszka 
Na Taborze!" 
I była w tym Polska - od zenitu 
Wszechdoskonałości dziejów 
Wzięta tęczą zachwytu - 
- Polska - przemienionych kołodziejów! 
Taż sama - zgoła 
Złoto-pszczoła... 

Tak mi się schodzą tutaj i Franciszek, i Norwid, i Antyk, i Emanuel, i Tabor,i Polska, wszechdoskonałość i prostota.. I że

Piętnem globu tego - niedostatek: 
Dopełnienie?... go boli!... 
On - rozpoczynać woli 
I woli wyrzucać wciąż przed się - zadatek! 
- Kłos?... gdy dojrzał - jak złoty kometa - 
Ledwo że go wié w ruszy - 
Dészcz pszenicznych ziarn prószy, 
Sama go doskonałość rozmieta... 

Ale przecie to nie porażka, bo zarówno słowo Norwida, muzyka Chopina, gest Franciszka,  słowo Chrystusa trwają. Mimo szyderstw on są żywe.

always look on the bright side of life

Polska epoka lodowcowa

Niech zima trwa jak najdłużej. Sportowa zima. To, co nam zrobił Adam Małysz, dając nam zimę nie wymaga komentarza. Ale kibice myśleli, że , no wiecie, polska zima i nic sie z tego nie urodzi. A tu mamy Piotra Żyłę - aforystę i skoczka. Kamila Stocha - mistrza świata. Drużynę skoczków z pierwszym brązem mistrzowskim. Kamil do tego zaliczył pudło Pucharu Świata. Krystynę Pałkę ze srebrem mistrzowskim mamy. No i boginię Justynę deklasującą Norweżki w biegach narciarskich, choć zamęczyły ją na mistrzostwach, ale srebro i tak było. Coś tam panczeniści jeszcze. A już niecały rok do Soczi.
Niech nam mrozi, zimni kibicom zatem, chociaż wiosna. Oby marzenia, żeby za nas powygrywali trochę, spełniły się za rok.
Żeby już nie narzekać na kopaczenie. Always look on the bright side of life.

Recenzja książki Tomasza Jamrozińskiego "Schodząc ze ścieżki"

                               MIASTO Z GLINY
                               
                                                                 oficrec

Już na pierwszej stronie „Schodząc ze ścieżki” pada pierwsze słowo na literkę K. Potem jest już tylko więcej. Czy więcej znaczy lepiej? Tak.

Wracamy do końcówki XX wieku. Wtedy była sobie zbrodnia - dwóch chłopaków ledwie po maturze zostało w bestialski sposób zamordowanych w okolicy glinianki Michalina. Wtedy ukręcono sprawie łeb. Po latach powraca do niej Bartosz Zdaniewicz – aspirant częstochowskiej policji. Pomaga mu doświadczony komisarz Wołoszynow, który ma pokręcony życiorys, pije gęsto, mieszając trunki w przedziwnych kombinacjach oraz bluzga co drugie słowo, jak na prawdziwego gliniarza przystało. Autor – Tomasz Jamroziński – nie pozostawia czytelnikowi złudzeń. Nie jest to książka dla miłośników subtelności w staromodnym stylu. To kryminał z krwi, głównie z krwi. I z mroku.

Miasto z gliny. Częstochowa jest od strony południowej, czyli jadąc w stronę Katowic, gęsto usiana firmami produkującymi cegły, tzw. cegielniami. Od peryferyjnej dzielnicy Gnaszyn przez Kawodrzę po Raków ciągnie się sieć glinianych wyrobisk, czyli glinianek. Wypełnione wodą stanowiły miejsce dzikiego wypoczynku w letnie dni. Wypoczynku, trzeba dodać, niebezpiecznego – wyrobiska te słyną z dużej głębokości, dna, które szybko się urywa i zimnych prądów, powodujących skurcze. Nad tymi dzikimi zbiornikami często dochodziło do tragedii, gdy utopił się jakiś dzieciak albo upojony letnim skwarem i tanim, kapslowanym winem młokos. Tworzyło to groźną legendę glinianek na czele z największą z nich – Michaliną położoną w okolicach dzielnicy Raków. Jest to stara, robotnicza dzielnica, która przechowywała w latach 50-. robotników dla tamtejszej huty. Osiedla z czerwonej cegły, czerwonej jak stalinowskie lata, mają dziś niezapomniany klimat, szczególnie w jesienne dni, gdy opadną liście.

Sceneria to bardzo mocny punkt powieści Jamrozińskiego. Jest mrocznie i złowieszczo. Ten klimat udaje się utrzymać pisarzowi przez całą powieść. Dodatkowo mamy wiele scen obyczajowych z naszej współczesności, które okraszają kryminalną fabułę. Powoduje to mocne zakorzenienie w rzeczywistości – na całe szczęście autor nie ucieka od świata przedstawionego i pozwala czytelnikowi weń wniknąć i uwierzyć. Podobnie jest zresztą z postaciami, które także są autentyczne. Pozwala to czasami przymknąć oko na językowe niezręczności, które zdarzają się w powieści. A specjalnie mój wielki szacunek wzbudza strona warsztatowa powieści i znajomość realiów życia policjantów, a także zagadnień z dziedziny kryminalistyki. Widać tutaj solidną robotę i konkretny zamysł, który udało się autorowi zrealizować. Może trochę za dużo tych mądrości życiowych w stylu „choć nie jestem detektywem, zawsze znajdę budkę z piwem” i erotycznych wynurzeń, gdzie wkrada się nieporadność, jednak, biorąc pod uwagę , że „Schodząc ze ścieżki” jest prozatorskim debiutem pisarza, wypada tylko pogratulować i prosić o jeszcze.

Jamroziński w swojej książce nieustannie „schodzi ze ścieżki”. Patrzy na Częstochowę nie z perspektywy jasnogórskiego szczytu, ale z peryferyjnych zakamarków. Nie defiluje Aejami Najświętszej Maryi Panny, ale błąka się gdzieś po chaszczach i zapomnianych miejscach. Odkrywa przed oczyma czytelnika postaci, stojące z dala od wzorców szlachetnych szeryfów. Bohaterowie powieści to prawdziwe postaci, o mocno zindywidualizowanym języku. Czuć tutaj doświadczenie poetyckie (autor jest twórcą dwóch tomów wierszy), które świetnie się sprawdza również w tworzeniu klimatycznych opisów. Całe szczęście, że Jamroziński nie poszedł drogą Marcina Świetlickiego i nie stworzył galaretowatego niby-kryminału, ale rzetelną powieść z krwi i mroku.

I w tej całej beczce miodu jest łyżka dziegciu. Ja rozumiem, że rynek ma swoje prawa, ale reklamy pewnej firmy umieszczone na wewnętrznej stronie okładek cały czas atakowały podczas lektury i psuły przyjemność. Ja z tak agrssywnym podejściem spotkałem się tylko raz i także w kryminale częstochowskiego pisarza, i była to reklama tej samej firmy. Czy doczekaliśmy czasów, że czytając książkę, co 50 stron będzie nas walił po oczach napis „Przerwa na reklamę”? Mnie nie przeszkadza, że na 72 stronie coś bohatera „kuło i szczypało”, ale takich zabiegów, jak powyższe, poproszę jak najmniej, a najlepiej wcale.

                                                             
                                     

Recenzja "Szamana" Egona Bondy'ego

                      

Egon Bondy i światy przefiltrowane

         

oficrec                                                

                                                          

Znamy go jako przyjaciela pana Hrabala i jednego z bohaterów „Czułego barbarzyńcy”. To on krzyczał: „Kurwa fix!”, gdy Vladimir nasikał mu do butów. To jego teksty śpiewali muzycy legendarnego czeskiego zespołu Plastic People of the Universe. To on był bohaterem reportażu Mariusza Szczygła, otwierającego książkę „Zrób sobie raj”. Tekst jest o tyle ważny, że Szczygieł odnalazł zapomnianego, starego Bondy'ego niedługo przed śmiercią i skonfrontował realność z hrabalowską legendą nim było za późno. Niby znamy Egona Bondy'ego właściwie Zbynka Fiszera, ale czy ten buddyjski marksista, który przychodzi do nas, fascynatów Czechofilów, z mgły literackiej legendy, był dobrym pisarzem?

Lubił wypić – tak samo jak Hrabal i Vladimir. Szaman cały czas popija sfermentowane jeżyny, więc to chyba on. Miał kłopoty z gastryką, Szaman też, więc to chyba on. Tu mam kłopot – po obiecującym początku, gdzie mamy opis defekacji, trochę mało tych perfum, na które czekałem. Egon Bondy właściwie Zbynek Fiszer miał naturę dwoistą i taki jest „Szaman”, książka słabo znana i u nas, i u Czechów, i u Słowaków. Bo Egon Bondy właściwie Zbynek Fiszer był pod koniec swego żywota Słowakiem. „Szaman” bondowski także łączy różne światy -  ludzi pierwotnych, polujących na mamuty z systemem politycznym - groteskową komuną znaną pisarzowi z autopsji; duchowość z fekaliami; mądrość bohatera mieszana się z konformistyczną głupotą. Czytelnik nie wie do końca, czy Szaman to bohater, czy antybohater, jakby to, co pozytywne i negatywne nie miało specjalnie dla autora znaczenia i było czymś relatywnym, nietrwałym. 

I te wszystkie odległe światy bardzo tutaj do siebie pasują, a raczej przepływają, tworząc archetypiczno-biologiczny kolaż, który mówi czytelnikowi więcej prawdy o świecie i o nim samym niż jakaś naukowa rozprawa z dziedziny antropologii. Właśnie przez sięgnięcie do pierwocin człowieczeństwa, przez dotarcie do biologicznych uwarunkowań rozwiniętych ssaków, jakimi jesteśmy, czytelnik może zbliżyć się do zapomnianych prawd o ludzkiej naturze, zmierzyć się z mitem i wizją – tymi przesłoniętymi, zabudowanymi przez kulturę elementami, do których odwoływała się sztuka pierwotna. Jest zatem „Szaman” Bondy'ego ponownym zdefiniowaniem pojęcia sztuki, która miast doraźna, winna być uniwersalna, a to oznacza duchowa.

Być człowiekiem oznacza dbać o prawdę. To wszystko - mówi Szaman. I to jest bardzo prawdziwa książka. A za jej przybliżenie polskim czytelnikom należą się słowa podziękowania wydawnictwu Ha!art i tłumaczowi Arkadiuszowi Wierzbie.

Recenzja książki Wacława Radziwinowicza "GOGOL w czasach Google'a"

                      Bez pół litra Rosji nie razbierjosz

                                                                                  

Polska historia jest ściśle związana z historią Rosji. Truizm to mocno wyświechtany, jednak po chwili zastanowienia dochodzimy do wniosku, jak mało wiemy o współczesnej Rosji. Sam jestem z pokolenia, które przez kilkanaście lat wkuwało rosyjski jako obowiązkowy przedmiot i pamiętam czasy „Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej”, które dawało możliwość zwiedzania terytoriów byłego ZSRR. Wtedy nasi sąsiedzi mieli powiedzonko: „kurica nie ptica, Polsza nie zagranica”. Wszystko było takie bliskie – jedna wielka socjalistyczna rodzina, pełna radości i szczęścia. Pod przywództwem „matuszki Rosji” na czele słowiańszczyzny.

A dziś zastanawiamy się, jakże tę Rosję zrozumieć, jak pojąć tę pogmatwaną rosyjską, często pijaną, duszę? To, co było bliskie stało się dalekie, niejednokrotnie wrogie, obce. Dlatego książka Wacława Radziwinowicza, wieloletniego korespondenta „Gazety Wyborczej” w Rosji, „Gogol w czasach Google'a” ma szansę przybliżyć nam tę tematykę. Jest to unikalny przewodnik po rosyjskich realiach, ale także po rosyjskiej duszy.

A dusza to skomplikowana i rozdarta. Z jednej strony czuła i delikatna, z drugiej brutalna. Ach duszo rosyjska – jakże cię pojąć, gdyś skąpana w krwi czeczeńskich i osetyńskich ofiar, gdyś zalana łzami biesłańskich matek jak wrak „Kurska”, gdyś utopiona w bagnie korupcji. A nad tobą, Rosjo, jak słońce promienne, twarz wielkiego wodza – Władimira Putina! To on, słowiański wódz prawdziwy, rozumie i rozgrzesza, choć bywa surowy! Ale pod jego jasnym spojrzeniem czujesz się, Rosjo, bezpieczna. Tak jak powinna się czuć bezpiecznie kobieta w ramionach prawdziwego mężczyzny! Rosjo – dziś znowu stajesz się piękna i wielka, a wszyscy patrzą na ciebie z podziwem i strachem zarazem. I wara wrogom twym, Rosjo! Żaden „obrońca” tak zwanych praw humanitarnych nie będzie się tutaj czuł bezpiecznie! Żadne frazesy o prawdzie i wartościach nie mogą, Rosjo, przesłonić twej wielkości!

„Gogol w czasach Google'a” to korespondencje z lat 1998-2012, pisane dla „Gazety Wyborczej”. Z tej perspektywy dobrze widać jak ewoluowała w Polsce myśl na temat Rosji. Pierwsze teksty są bardzo ostre, krytycznie jednoznaczne, pełne gorzkiej ironii i sarkazmu. Nie ma tu zgody na łamanie praw człowieka, jest natomiast troska o los uwięzionych. Ton tych tekstów jest w wielu miejscach bezwzględną krytyką mocarstwowych zapędów Moskwy. Z czasem jednak ton staje się miększy, jakby pogodzony, że Wielka Rosja wielka być musi i że Europa, a w szczególności Polska, nie powinny ujadać jak rozszczekane pieski, bo ząbki mogą potracić.

A może jednak warto wrócić do źródeł, które towarzyszyły odzyskiwaniu polskiej niepodległości? Może warto wrócić do tego, co charakteryzowało postawę Polski na arenie miedzynarodowej wobec łamania praw człowieka przez władze Kremla? Może warto powrócić do tradycji „Solidarności” , gdzie nie było zgody na kłamstwo i przemoc, a o złu mówiło się otwarcie i bez strachu?

Recenzja książki Szymona Hołowni "Last minute"

Moje rekolekcje AD 2012

oficrec

Kiedyś niezwykłym wyczynem było pokonać glob w 80 dni – pamiętamy powieść Verne'a. Dziś wystarczą raptem 24 godziny. Żyjemy coraz szybciej, a tempo najnowszej książki Szymona Hołowni, „Last minute. 24h chrześcijaństwa na świecie”, pokazuje nam pewien paradoks – otóż pragniemy coraz większej ilości bodźców, sportów ekstremalnych, bicia rekordów w skokach spadochronowych i zejścia w największe głębiny, ale to zawrotne tempo przybliża nas coraz szybciej ku nieuchronnemu. Czy w tym kołowrocie nie zatracamy czegoś ważniejszego od chwil uniesień?

Najnowsza książka Szymona Hołowni to podróż w najodleglejsze zakątki świata, by odszukać najmniejsze drgnienia pulsu chrześcijaństwa. Zwiedzimy zatem Filipiny, egzotyczne zakątki Papui Nowej Gwinei, zobaczymy jak funkcjonuje religia chrześcijańska w Australii, na wyspie Guam, czy w Hondurasie. Podróże Szymona Hołowni to także galeria ciekawych postaci, które za życiową drogę obrały życie i słowo Chrystusa. Mamy zatem spotkanie z kandydatem do papieskiego tronu - kardynałem Madriagą, księdzem US Navy, byłą polską siatkarką, która obecnie zajmuje się tłumaczeniem Biblii dla papuaskich plemion, polskim księdzem w Turkmenistanie, gdzie liczba wiernych katolików nieco przekracza sto osób, w końcu z koptyjką Miriam, na którą w Egipcie wydano wyrok śmierci za zmianę wyznania.

Szymon Hołownia w swoich książkach ma świadomość potrzeby atrakcyjnego przekazu dla ważnych treści – tak było w „Monopolu na zbawienie”, tak jest też w „Last minute. 24h chrześcijaństwa na świecie". W najnowszej książce ujrzymy naprawdę fascynujący kolaż geograficzno-kulturowych opisów, rozmów, które są według mnie najistotniejszą częścią książki, własnych refleksji oraz fotografii i ilustracji wspaniale ubogacających tę wielce oryginalną podróżniczo-reporterską książkę. I tylko jedna rzecz w tym atrakcyjnym formalnie wymiarze książki zdaje się niepokoić czytelnika – czy tytuł „Last minute” odnosi się do sytuacji religii chrześcijańskiej na świecie?

Coś w tym jest. Nie ma w książce Hołowni tryumfalnej wizji Wielkiego Światowego Kościoła. Czasem jest tego Kościoła bardzo mało, jak w Turkmenistanie czy Australii. Ale jest w tej książce przeświadczenie, że ilość nie przechodzi w jakość, że żywym świadectwem tego Kościoła są ludzie, którzy nie oglądając się na dyskusje, opinie, stanowiska, czynem świadczą o tym, czym jest przesłanie Chrystusa w XXI wieku – świadczą to nieraz ciężką pracą, poświęceniem, ale przede wszystkim radością, wynikającą z nadziei, jaką daje przesłanie Ewangelii. Co więcej – chrześcijaństwo według Hołowni nie ma tylko katolickiego oblicza, a rozmowa z Matką Olgą z prawosławnego klasztoru w Bussy to wg mnie jeden z najpiękniejszych fragmentów książki (o tym, że Hołownia potrafi wzruszać, wiadomo nie od dziś).

Szymon Hołownia musiał objechać świat dookoła, żeby pokazać polskim czytelnikom, że chrześcijaństwo to nie tylko Ojciec Rydzyk i Rodzina Radia Maryja, nie tylko ognie piekielne, przed którymi ocalić nas może jedynie egzorcyzm księdza Natanka, że podróżujący chrześcijanin to nie tylko zacięte rysy i wypowiedzi Wojciecha Cejrowskiego i że w ogóle to nie warto rozmawiać. Czytając tę książkę możemy wyjść poza fałszywą perspektywę naszego grajdołka i zrozumieć, że chrześcijaństwo to słowa, ale przede wszystkim czyny milionów ludzi dobrej woli, dających świadectwo przesłaniu Ewangelii.

Kultura hejtu1. Czytaj-podrywaj - kilka słów o wczorajszej zadymie

Kultura hejtu

Szum związany z tym filmem jest nieludzki. Nieludzki nie tylko dlatego, że duży, ale to już istne chłeptanie młodej, niewinnej krwi. Takimi ofiarami są autorzy, a w zasadzie autorki spotu „Czytaj – podrywaj”, promującego szlachetną ideę czytelnictwa poprzez erotyczną zachętę.

Podstawowa zasada brzmi „przywalić”. Ale komu? No przecież – idealistom, miłośnikom literatury, Franza Kafki i Anny Kareniny. Im ofiara niewinniejsza, tym nienawiść przyjemniejsza – mówi stare hejterskie porzekadło.

Nie wiem , z jakiej okazji powstał ten wdzięczny filmik, mniejsza z tym. Ważny jest cel, jakim jest promocja czytelnictwa. I to nie byle jakiego czytelnictwa, ale literatury z „najwyższej półki”. Dziewczyna mówi o Tołstoju i Kafce, chłopak z usterką czyta potężne tomisko Herberta.

I to wkurza. Niech się ktoś odważy wspomnieć powyższe nazwiska, a już jest skazany na lincz, w sytuacji, gdy miażdżąca większość ma poglądy drugiego chłopaka bez usterki – typowego troglodyty, nieokrzesanego chama, który gardzi Tołstojem i Kafką, a co dopiero Herbertem. Tenże reprezentuje społeczeństwo konsumpcyjne – nie chce rozmawiać o literaturze, wali otwartym tekstem, że guzik go to obchodzi, że jak mawiają nieokrzesani młodzi ludzie, ma on „centralnie wyrąbane na to wszystko” i tylko marzy mu się zaspokojenie chuci gdzieś pokątnie, na imprezie.

Wymowa spotu jest zatem jasna i konkretna – dziewczyna wybierze chłopaka z usterką i Herbertem. Sama przysiądzie się do jego stolika, pozostawiając bezradnego chłopaka bez usterki i bez seksu. Natomiast rozpoczety dialog na temat czeskiego pisarza , Franza Kafki, ma szansę zaowocować długimi rozmowami na temat, z szansą na łóżkowy happy end.

Dziewczyna wie, co dobre. Wie, że „skóra, fura i komóra” nie zastąpią jej długich, wieczornych rozmów o Tołstoju, zamiast podskakiwania w rytm „Ona tańczy dla mnie” na sobotniej dysce. Współczesna Lotta wybierze frika Wertera zamiast uziemionego w materializmie Alberta.

I to was tak drażni, hejterzy! Czujecie, że kończy się czas beztroskiej konsumpcji, że trzeba będzie ruszyć tyłek i iść do biblioteki, nauczyć się wypełniać rewersy, dowiedzieć się, co to znaczy sygnatura, przeglądać katalogi i literackie czasopisma. I to powoduje, że na forach toczycie pianę nienawiści na Bogu ducha winnych krakowskich studentów.

Ja tymczasem ładuję do plecaka „Finneganów tren” , „Ulissesa” , trzy pierwsze tomy „W poszukiwaniu straconego czasu”, „Ziemię jałową”, Pereca i Rilkego i ruszam do najbliższej kafejki. Coś czuję, że będę miał branie!

Recenzja książki "Więcej gazu, kameraden!"

                                                                          oficrec

SPRÓBOWAĆ "ŁASKAWIE" POMILCZEĆ

Częstochowa jest miastem pielgrzymkowym, więc ja także peregrynuję po książkach częstochowskich autorów. W tym przypadku sytuacja jest niebanalna, bowiem Krystian Piwowarski - częstochowski prozaik, pracownik miejscowego muzeum - wydał książkę w jednym z większych wydawnictw na naszym księgarskim rynku (WAB). Cieszy mnie niepomiernie, że coraz więcej autorów z „miasta Świętej Wieży” gości na półkach księgarskich w całym kraju. Nie omieszkałem zatem zapoznać się z tomem opowiadań „Więcej gazu, Kameraden!”.

Okładka prezentuje dobrze znane elementy – fragment obozowego pasiaka z naszytą Gwiazdą Dawida. Od samego początku nie ma wątpliwości, że jest to nurt literatury obozowej lub, ujmując rzecz ściślej, literatury rozliczającej polską przeszłość z trudnego tematu Holocaustu. Muszę przyznać, że zrobił na mnie wrażenie język tych opowiadań – sprawny, plastyczny, umiejętnie i świadomie operujący kliszami literackimi. Te klisze - wszystko, czym byliśmy przez lata karmieni w kulturowym odbiorze traumy „Auszwicu” - sprawiają, że czytelnik porusza się po dobrze znanym terenie. I rodzi się pytanie, czy jest to kolejny przypadek, gdy pisarz wraca do ekstremalnego tematu, by zarzucić odbiorcę koszmarnymi obrazami w nadziei na zaistnienie? Oczywiście wszyscy takie obrazowanie wręcz uwielbiają i nigdy dość nam okropieństw, więc „Więcej gazu, Kameraden!”.

Literatura obozowa, czy też literatura o Holocauście, dzieli się na tę od środka i tę od zewnątrz. Do pewnego momentu Holocaust opisywano tylko od strony ofiar, pamięci o tych, którzy przeszli przez piekło, pozbawieni godności istoty ludzkiej, sprowadzeni do poziomu insektów, zagrażających „rasie panów”. Podstawową funkcją takich utworów jak opowiadania Borowskiego, Nałkowskiej czy Kertesza jest zapis tragedii milionów. Z drugiej strony pojawia się perspektywa zbrodniarza, jakaś chora podnieta z pięknego, esesmańskiego munduru i konnej przejażdżki Rudolfa Hössa po błoniach „Auszwicu”. Pojawia się pytanie, równie chore, co oni czuli? Taki obraz proponuje Johnatan Littell w „Łaskawe”, który w postaci esesmana Auego kumuluje całą potworność człowieka systemu nazistowskiego i, o dziwo, nadaje mu ludzkie rysy (taki wizerunek prezentuje także postać Hilera grana przez Bruno Ganza w filmie „Upadek”).

Takiego utożsamienia nie znajdziemy w opowiadaniach z tomu „Wiecej gazu, Kameraden!”. Tutaj mamy jedynie szansę poczuć się w skórze katów, którymi moglibyśmy się stać. Już sam tytuł jest sarkastyczną kalką z opowiadań Borowskiego - „Prosze Państwa do gazu”. Stawiamy się zatem w sytuacji oprawców - tych którzy układają ludzi w zbiorowych mogiłach, z seksualną podnietą wykonują wyroki na bezbronnych, nagich kobietach, bądź palą żydowskimi dziećmi w kotłach parowozu. Takie postawienie sprawy powoduje u czytelnika dezorientację co do intencji autora. Czy chodzi tu tylko o postmodernistyczną grę konwencjami, kalkami, motywami w ramach tematu, który daleki jest od literackich przekomarzań z odbiorcą? Littell otworzył drogę, teraz hulaj dusza, piekła nie ma, a raczej nie było. To tylko literatura.

O ile pod literackimi względami jestem w stanie docenić umiejętności i warsztat Krystiana Piwowarskiego, to przewrotne inspirowanie się tematem Holocaustu budzi we mnie mieszane uczucia. Co prawda sam autor utrzymuje, że musiał uporać się z tym tematem, ale szlachetne zamiary i tłumaczenia to jedno, a efekt drugie. Mnie lektura „Łaskawego” wystarczyła w zupełności i dlatego jako odtrutkę przyjąłem z radością westernową powieść Bineta „Hhhh”. Nie chcę więcej wchodzić w skórę oprawcy i szukać jakiegoś zrozumienia – kata czy też siebie. Ale pewnie wielu z upodobaniem zanurzy się w skatologiczne opisy zbrodni. Wszak Holocaust stał się już dawno popkulturowym towarem. Mnie takie podejście przestało interesować.

Recenzja książki "Libertyni inaczej"

oficreca

Rzecz nie o polowaniu na luja

Czytając prozę Tondellego, miałem wrażenie, że znowu ktoś opowiada mi tę samą historię - kiedy weszło się na drogę wolności, już nic nie jest takie samo, już nic nie będzie proste. W tej prozie pobrzmiewają echa bitników – Keruaka i Ginsberga, słychać hipisowską apoteozę wolności i ucieczki od sztywnych reguł narzuconego świata, w którym jesteśmy sobie obcy, ale zarazem świata, w którym czujemy się bezpieczni. Tondelli, podobnie jak bitnicy, czy niektórzy z rzeszy „dzieci kwiatów”, jak Alexander Supertramp, wybrał drogę wyboistą i ryzykowną. O takiej drodze, w dużej mierze keruakowskiej, są opowiadania z tomu „Libertyni inaczej”.

Spojrzenie narratora na otaczający świat jest zawsze oglądem gdzieś z marginesu, z narkotykowej meliny, squatu, z okna samochodu, przemierzającego trasę bezcelowej podróży; bezcelowej, bo w poszukiwaniu idealnej miłości. Tondelli jawi mi się tutaj jako niepoprawny romantyk, stawiający wszystko na jedną kartę, by tylko przeżyć chwilę spełnienia, a potem rozpaczać, że to już koniec i szukać ulgi w narkotycznych odlotach. Bohaterowie tych utworów są skazani na samotność, mimo unoszenia się w tłumie ludzi tak jak oni, szukających czegoś niemożliwego, idealnego, co może trwać jedynie krótką chwilę, a potem pozostaje wciąż pogłębiająca się pustka. Tytułowi „libertyni”, podobnie jak ci z XVIII wieku, są uciekinierami od ubezwłasnowolniającej normy. Bezkompromisowość w ukazywaniu rzeczywistości oczyma wyrzutka była, podobnie jak w przypadku markiza deSade, poddawana we Włoszech lat 80. obyczajowemu rugowaniu na literacki margines jako naruszająca normy moralne.

„Medalionowe” męskie pośladki na okładce książki sugerują literaturę gejowską i te motywy oczywiście są u Tondellego obecne, ale tak silna sugestia zubaża moc jego prozy. Nie chcę posądzać wydawców o chęć wylansowania się na modnej ostatnio literaturze nurtu, którego sztandarowym autorem jest Michał Witkowski, jednak Tondelli sięga swym pisarstwem dużo głębiej. Nie jest to bowiem nieustająca pogoń za lujem, ale bardzo wnikliwa autoanaliza człowieka świadomie schodzącego poza nawias tak zwanej normalności, w krainę freaków i „bożych” szaleńców, o których pisał Ginsberg w swoim „Skowycie”.

„Libertyni inaczej” pokazują świat i człowieka w tym świecie w sposób bezkompromisowy. Bohaterowie tych opowiadań dokonali wyboru i konsekwentnie tkwią w pragnieniu prawdy, która jako jedyna może nadać sens egzystencji. W tej deklaracji odbija się cały fałsz i hipokryzja „normalnego” świata, który nie jest w stanie zaakceptować takiej postawy. I oto paradoks prozy Tondellego – człowiek, który ucieka przed alienacją sztucznych norm społecznych z reguły zawsze pozostaje sam. Na tym polega tragizm i wielkość tej prozy.

Majndfak w dziedzinie literatury 2012

Jest jeden typ, który leje w tej kategorii wszystkie inne typy po mordzie. Nie było większego majndfaka nad niego. Mówię O - "Finneganów trenie" Jamesa Joyce'a, nieprzetłumaczalnym przetłumaczonym dziele, które spolszczył Krzysztof Bartnicki. Czy mu się udało? Oczywiście. Przekład, po dziesięcioletnim trudzie płodzenia, przyszedł na świat. I, chcemy czy nie, mamy swego "Finnegana". Są tacy, którzy mówią - zawsze znajdą się tacy od mówienia - że to był trud daremny, że to zabawa dla wybranych i wybrednych dżojsologów. Cóż. Zawiniłeś tłumaczu żeś dziesięć lat był więźniem Joyce'a, bo zawsze jest lepiej mądrze milczeć i przez lornetę podpatrywać w nadziei, że pokonan będzie harcownik nieroztropny, niźli na posterunku trwać i wytrwać. Bo przecie można to było rzucić, pieniądze zwrócić, powiedzieć, że nie będę nad tym siedzieć i mieć święty spokój, zamiast wystawiać się na ciosy w dzieło skończone i bezbronne. Czy Joyce'owi się udało? A jeśli się udało, to co i po co?
Co czuję ja, lapsus, czytelnik prymitywny. Dla mnie to jak patrzeć w gwiazdy, w galaktykę języka. Dla mnie to piękne jest jako idea, do której zmierzać mogę teraz, bo w oryginale byłaby dla mnie ta rzecz całkowicie nieosiągalna. Niech to wystarczy.

I Ha!art ze swą liberacką ideą daje czytelnikom literaturę wielowymiarową, nie ograniczoną do słów, ale schodzącą pod podszewkę słów i komunikacji, gdy język zostaje wprawiony w interaktywny kontekst, gra na wielu poziomach z czytelnikiem. To chyba dziś jedyna droga, by reanimować książkę papierową. I to jest dzieło, które nie objawiło się jedynie w wydaniu "nieprzetłumaczalnego" utworu Joyce'a, bo Katarzyna Bazarnik i Zenon Fajfer stworzyli już całą linię wydawniczą, którą charakteryzuje ścisły związek między warstwą literacką a formą książki, która staje się znacząca.

Ha!art AD 2012 to także powroty do nieodkrytych do tej pory dla polskich czytelników rejonów literatury światowej - Pier Vittorio Tondelli i jego "Libertyni inaczej", czyli literatura gejowska, która nie ugania się za lujem oraz bohater wywiadu, otwierającego "Zrób sobie raj" Mariusza Szczygła, przyjaciel pana Hrabala, czyli sam Egon Bondy alias Zbynek Fiszer w swoim prozatorskim wcieleniu jako autor powieści "Szaman' przetłumaczonej przez Arkadiusza Wierzbę.

I chociaż tych ważnych dla mnie literackich majndfaków było więcej, bo i nowa, świetna powieść Vargi "Trociny",  ciekawy "Jaszczur" Shutego,  powrót Stasiuka do formy w "Grochowie", epicka powieść sagi Oriany Fallaci, no i że nie przeczytałem wszystkiego, co chciałem, ale jednak po minionym roku 2012 pozostaję w silnym przekonaniu, że to Ha!art tworzy awangardę zjawisk literackich, łącząc tradycję z nowymi propozycjami odbioru literatury.

Majndfak filmowy 2012

Nie będę bredził, że widziałem wszystko, bo muszę nadrobić Hanekego, Seidla i "Jesteś bogiem". Coś tam jednak widziałem - głównie za sprawą NH i NH Tournee.

Przed szumnie zapowiadanym końcem świata twórcy filmowi postanowili zrobić nam pranie mózgu, zatem podsumowując miniony rok stworzyłem wyobrażeniowe statuetki o wdzięcznej nazwie "Majndfak 2012". Czym jest "majndfak"? Otóż termin ten usłyszałem po raz pierwszy od niejakiego Spence'a i w mojej prywatnej definicji oznacza sytuację, gdy po przeczytaniu książki, bądź obejrzeniu filmu zostajemy bezradni i pozostawieni sami sobie, marząc jedynie, aby udać się do najbliższego baru. Majndfaki są pozytywne, negatywne i potencjalne.

W kategorii "Majndfak pozytywny filmowy" zwycięża "Holy Motors" Leosa Caraxa - film, o którym mogę powiedzieć jedynie, że jest spontaniczny, radosny i prawdopodobnie bez większego głębszego sensu. Czysta, zabójczo piękna wizualnie radocha.
Drugie miejsce to "Post tenebras lux" Carlosa Raygadasa - za cholerę nie wiem, o czym był ten film, ale Lapsus zezgonił i go trzyma.
Trzecie miejsce z podobnych powodów - podobno techno-western Davida Manuliego z Vincentem Gallo w roli "zmajndfakowanego" szeryfa, czyli "Legenda Kaspara Hausera".
Czwarte - nie tak odjechany, ale rola dziewczynki na tle bagien Nowego Orleanu z tytułowymi bestiami jak Schultz magiczna. Niektórzy mówią , że to fantasy, a może przedziwna baśń- przypowieść, o tym że bieda nie degraduje godności - "Bestie południowych krain" Bena Zeittlina.
Na miejscu piątym lokuję film o dowyobrażeniu interpretacyjnym, czyli to co tygrysy lubią najbardziej. Dokument "Pokój 237" o nadinterpretacjach "Lśnienia" Stanleya Kubricka, czyli jak film może tworzyć filmy w ludzkiej wyobraźni.

W kategorii "Majndfak negatywny filmowy" zwycięża "Kac Wawa", czyli polskie kino jako marzenie o wielkiej kasie zarobionej na wulgaryzmach, sraczce i falujących balonach 3D. Szyc, Milowicz, Bohosiewicz w rolach gównych. http://lapsus.filmaster.pl/artykul/kac-po-polsku/
Drugie miejsce - śmierć Ryśka z "Klanu'. Po zajechaniu Hanki z "Na dobre i na złe" był to najbardziej spektakularny telewizyjny zgon, który spowodował, że "Klan" już nie zmartwychwstanie - w przeciwieństwie  do Ryśka, który objawił się nam jako mafioso w reklamie społecznej na rzecz bezdomnych psów, gdzie pali cygaro i bluzga. http://lapsus.filmaster.pl/artykul/smierc-na-sprzedaz-rysiek-z-klanu-nie-zyje/
Trzecie miejsce to popołudniowe, niedzielne seanse serialu dokumentalnego "Pamiętniki z wakacji" dla całej rodziny, po których emisji dzieci w szkole nuciły piosenkę "Mięsny jeż, mięsny jeż - ty go zjesz, ty go zjesz". Tak zwane pranie mózgu z wirowaniem, które ma swój ciąg dalszy - dziś, tj. 6 stycznia, obejrzałem odcinek "Chłopaków do wzięcia" o grabarzu, któremu brat odbił dziewczynę i ten wdzięcznie opisywał nieudaną próbę samozadzierzgnięcia i mówił o tym, że swoje miejsce w świecie i sens życia odnalazł na cmentarzu.
Ex aequo - spot wyborczy Władimira Putina, sugerujący, że rosyjscy ginekolodzy grają podwójną rolę i wujcio Puto cały czas jest samcem rosyjskim superalfa. http://lapsus.filmaster.pl/artykul/prawo-pierwszej-nocy/

W kategorii "Majndfak potencjalny" jako mój potencjalny faworyt, czyli wyobrażenie, że po przetłumaczeniu przez Krzysztofa Bartnickiego "Finneganów trenu" powstanie jego polska wersja filmowa. Scenariusz - Krzysztof Bartnicki, reżyseria - Carlos Raygadas i Leos Carax, w rolach głównych: H.C. Earwicker - Borys Szyc, Anna Livia Plurabella - Anna Dereszowska.

Śmierdzi malizną, ale tylko te z kin i publicznych pokazów. Z krótkimi metrami wyszło koło 60.          Króluje Holy Motors i NH

FILMY 2012

Tylko te w kinie, bez spinania się na setkę

Styczeń
"Zero" http://filmaster.pl/film/zero/
"Nie ten człowiek" http://filmaster.pl/film/nie-ten-czlowiek/
"Code blue" http://filmaster.pl/film/code-blue/
"Z daleka widok jest piękny" http://filmaster.pl/film/z-daleka-widok-jest-piekny/

Luty
"Arirang" http://filmaster.pl/film/arirang/
"Róża" http://filmaster.pl/film/roza-2011/
"Spotkania na krańcach świata" http://filmaster.pl/film/encounters-at-the-end-of-the-world/
"Sala samobójców" http://filmaster.pl/film/sala-samobojcow/

Marzec

"W ciemności" http://filmaster.pl/film/in-darkness/
"Yes-mani naprawiają świat" http://filmaster.pl/film/the-yes-men-fix-the-world/
"Hans Kloss - stawka większa niż śmierć" http://filmaster.pl/film/kloss-podwojna-stawka/

Kwiecień

Schizocity http://filmaster.pl/film/schizopolis/
Klasa http://filmaster.pl/film/entre-les-murs/
Zapiski z Toskanii http://filmaster.pl/film/copie-conforme/

Maj

Samotność liczb pierwszych http://filmaster.pl/film/la-solitudine-dei-numeri-primi/

Czerwiec

"Polisse" http://filmaster.pl/film/polisse/

Lipiec

"Trzy"
"Najsamotniejsza z planet" http://filmaster.pl/film/the-loneliest-planet/
"Valhalla Rising" http://filmaster.pl/film/valhalla-rising/
"Rzeź" http://filmaster.pl/film/carnage/
NH 12

"Koń turyński" http://filmaster.pl/film/a-torinoi-lo/

"Bestie południowych krain" http://filmaster.pl/film/beasts-of-the-southern-wild/
"Barbakan"
"Moje miejsce"
"Za płotem"
"Pokój 237" http://filmaster.pl/film/room-237/
"Legenda Kaspara Hausera" http://filmaster.pl/film/la-leggenda-di-kaspar-hauser/

POLSKIE FILMY KRÓTKOMETRAŻOWE - ANIMACJE 2
Bajkowe kroniki kucharskie
Kamil Jaworek / Polska 2012 / 6’
Pieska Odyseja 2006
Maciej Majewski / Polska 2012 / 14’
Miraż
Izumi Yoshida / Polska 2011 / 6’
Nie ma to jak w kinie
Urszula Palusińska / Polska 2012 / 5’
Kinefaktura
Marcin Giżycki / Polska 2012 / 3’
Agnieszka
Izabela Bartosik-Burkhardt / Polska, Francja 2012 / 10’
Dr Charakter przedstawia 2.
Piotr Dumała / Polska 2011 / 8’
Loading
Zofia Mikołajczak / Polska 2011 / 5’
Tajemnica Góry Malakka
Jakub Wroński / Polska 2011 / 20’
Szkice Chopina
Dorota Kobiela / Polska 2011 / 2’
Carnalis
Anita Kwiatkowska-Naqvi / Polska 2012 / 4’

Marina Abramowic Artystka obecna http://filmaster.pl/film/marina-abramovic-the-artist-is-present/
Spodziewane straty http://filmaster.pl/film/mit-verlust-ist-zu-rechnen/
Czarnogóra, czyli perły i wieprze http://filmaster.pl/film/montenegro/
"Dziurka od klucza http://filmaster.pl/film/keyhole/
Tala od różańca http://filmaster.pl/film/tala-od-rozanca/
Czarna krew http://filmaster.pl/film/black-blood/
Opóźnienie http://filmaster.pl/film/la-demora/
Holy Motors http://filmaster.pl/film/holy-motors/
Suck http://filmaster.pl/film/suck/
Ambasador http://filmaster.pl/film/the-ambassador/

Oburzeni http://filmaster.pl/film/indignados/
Cygan http://filmaster.pl/film/cigan/

Sierpień

Nietykalni http://filmaster.pl/film/intouchables/
Prometeusz http://filmaster.pl/film/prometheus/
Jiro śni o sushi http://filmaster.pl/film/jiro-dreams-of-sushi/
Sanatorium pod klepsydrą http://filmaster.pl/film/sanatorium-pod-klepsydra/
Marigold Hotel http://filmaster.pl/film/the-best-exotic-marigold-hotel/
Rzecz o mych smutnych dziwkach http://filmaster.pl/film/memoria-de-mis-putas-tristes/

Wrzesień

Wrong http://filmaster.pl/film/wrong/
Jest jak jest

Listopad
W drodze http://filmaster.pl/film/on-the-road/
Sasiedzkie dźwięki http://filmaster.pl/film/o-som-ao-redor/
Post tenebras lux http://filmaster.pl/film/post-tenebras-lux/

na ten Nowy Rok - pan Hrabal na lapsusofilu

                                                                                                        oficrec

Rozmowy pana Hrabala

Hrabal nie określał siebie mianem pisarza. Mawiał, że jest zapisywaczem. Jego żywiołem był potoczny język, jakże odległy od literackich wzorców. Ale właśnie ten zwykły, prosty, a czasem po prostu wulgarny język był siłą jego prozy, wodospadem bawidulskiej logorei, która zalewa czytelników po dziś strumieniami zasłyszanych knajpianych rozmów. Właśnie z rozmów wyrasta tom wczesnych opowiadań Hrabala „Perełka na dnie”.

Taki sam tytuł nosił debiutancki tom opowiadań, jaki został wydany w Czechosłowacji w 1963 roku. Hrabal miał wtedy 39 lat. W tym wieku został jednym z twórców, którzy stworzyli grunt pod zjawisko Czechosłowackiej Nowej Fali, które szczególnie mocno zaistniało w sztuce filmowej. Właśnie te wczesne opowiadania zostały sfilmowane przez wchodzących na na scenę młodych reżyserów, którzy w 1965 rozpoczynali swoją artystyczną działalność. Wśród twórców filmu „Perełki na dnie” był m.in. późniejszy laureat Oscara za „Pociągi pod specjalnym nadzorem” - Jiří Menzel (przeniósł na ekran opowiadanie „Śmierć Pana Baltisbergera”), ale też tak wybitni reżyserzy Czechosłowackiej Nowej Fali jak Věra Chytilová czy Evald Schorm. Jest to jedyny film fabularny, w którym możemy podziwiać na ekranie samego Hrabala.

Wspominam o tych filmowych korelacjach z prozą Hrabala, bo to właśnie sztuka filmowa najsilniej zaistniała w kulturowej świadomości Europy Środkowej. Jednak bazę dla dzieł filmowych stanowiła literatura z takimi nazwiskami jak na przykład Kundera czy Škvorecký. Co równie ważne – właśnie kultura stała u źródła przemian, jakie dokonywały się w komunistycznej Czechosłowacji w połowie lat 60. i zaowocowały w 1968 Praską Wiosną brutalnie stłumioną przez wojska Układu Warszawskiego. Hrabal ze swoimi wczesnymi opowiadaniami był jednym z tych, którzy tworzyli grunt kulturowy pod dziejące się zmiany.

Te opowiadania to zejście z literackiego Parnasu ku zwyczajnej rzeczywistości. Bohaterami tych utworów są zwykli ludzie, których można spotkać na ulicy w każdym mieście, czasem są to także ludzie dotknięci, tacy, których zwykliśmy omijać szerokim łukiem. Hrabal często pochyla się nad takimi osobami i przysłuchuje się temu, co mają do powiedzenia. Takim bohaterem jest znany ze „Zbyt głośnej samotności” Hantia, którego w swym wczesnym opowiadaniu Hrabal sportretował jako barona Munchausena. Spotkamy tutaj także słynnego stryja Pepina. To oni są tymi archetypicznymi opowiadaczami, którzy radosnymi monologami rozjaśniają dość ponurą przestrzeń komunistycznej rzeczywistości.

„Jak się człowiek uchleje, to nawet w Kersku może być Kilimandżaro” - mówi Hrabal w jednym ze swych utworów. Owo upicie można jednak potraktować metaforycznie jako zachwyt światem, który przepuszczamy przez barwny filtr wyobraźni. Temu też służą bawidulskie „rozmowy ludzi”, a Hrabal był ich najlepszym zapisywaczem.